Có đúng là giáo dục VN đụng đâu dở đó không? Tôi là nhà giáo, làm việc trong ngành GD gần 30 năm rồi, giờ lại còn đang làm nghề đánh giá chất lượng giáo dục nữa (chắc là nhàn lắm ha, có chất lượng đâu mà đánh giá, bạn bè tôi hay chọc ghẹo vậy), tôi không biết phải trả lời sao cho câu hỏi này. Đúng ư? Cũng đúng. Mà cũng không đúng, vì nói gì thì nói, cũng có chỗ này chỗ kia làm được chứ bộ? Đâu đến nỗi vứt đi hết, phải không?
Vậy chứ chỗ nào dở, chỗ nào không dở? Kinh nghiệm của tôi trong bao nhiêu năm nay cho phép tôi tạm kết luận như thế này: Hiện nay cái gì hay đều do những sáng kiến và nỗ lực cá nhân hoặc tập thể nhỏ, hay nói cách khác, là từ grassroot (cấp cơ sở, nói theo ngôn ngữ hành chính của ta) mà ra. Còn cái dở, đa số nằm ở tầm chiến lược, chính sách, và cơ cấu tổ chức, nhân sự điều hành quản lý.
Nói như thế có quá nặng không? Chắc là có. Tôi có một nhược điểm là hay nói "thẳng thừng", nghe nặng nề, không khéo léo - trong tiếng Anh gọi là no frills, hay là no cosmetics - không màu mè, trang điểm, nói toạc móng heo ấy mà. Nhưng nếu có nói hơi nặng, thì cũng không phải là từ không thành có. Mà ... sai ở tầm vĩ mô, thì nguy hiểm lắm chứ! Ảnh hưởng lâu dài, và sâu rộng đến toàn bộ một dân tộc, trong một vài thế hệ. Rất đáng lo!
Tôi có 2 đứa con, tuổi cách nhau 10 năm, nên cũng có thể nói là đại diện cho 2 thời kỳ khác nhau của đất nước. Đứa đầu sinh năm 1987, sinh vào thời kỳ khó khăn nhất, và lớn lên đi học là bắt đầu thời kỳ đổi mới giáo dục - hết đổi cái này đến đổi cái khác. Có những sáng kiến mới đầu là đúng, nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển, nhưng sau đó lại trở thành phong trào, bắt chước lẫn nhau, rồi trở nên bát nháo, đại trà, biến tướng ... Một ví dụ là việc mở các trường, lớp năng khiếu, tài năng. Có những chủ trương đúng về mục đích, nhưng lại sai ngay từ lúc bắt đầu biến từ ý tưởng thành hiện thực, như việc cải cách tuyển sinh, hoặc mở rộng việc tiếp cận giáo dục đại học đến mọi khu vực địa lý.
Cũng có những chủ trương đúng, chiến lược đúng, triển khai được ít lâu rồi thì ... chết yểu vì thiếu nguồn lực, thiếu sự quan tâm chỉ đạo, thiếu hành lang pháp lý, thiếu theo dõi giám sát vv, như chủ trương về đại học mở (= open admission), hoặc về đào tạo từ xa. Và có những chủ trương đúng, triển khai được một chút ban đầu, rồi chưa kịp có kết quả thì lại bị nói ra nói vào, thiếu đồng thuận, do nôn nóng, hoặc do lợi ích cục bộ, khiến sự phát triển bị khựng lại, đi theo kiểu ốc sên (ngày leo 5 thước, đêm tụt xuống 4 thước), như chủ trương về các đại học quốc gia.
Và còn nhiều, nhiều nữa ...
Những ví dụ cụ thể hơn, và lập luận sắc sảo hơn, có thể đọc trong bài viết của GS Văn Như Cương. Tôi chỉ xin trích ở đây những đề xuất mà chính tôi cũng rất đồng ý:
1) Việc đổi mới giáo dục nên bắt đầu bằng việc đổi mới mới tư duy, và cách quản lí giáo dục, trước hết ở cấp Bộ.
2) Muốn vậy phải cải tổ bộ máy hành chính và chuyên môn ngay trong cơ quan đầu não của Bộ GD và ĐT. Cần giảm bớt những người không có năng lực, chỉ ngồi ở bàn máy tính, không sâu sát thực tế, cần tăng cường những người có nghiệp vụ tinh thông, có tinh thần trách nhiệm, dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm.
3) Không nên thay đổi xoành xoạch các chủ trương dầu là nhỏ, tránh tình trạng vừa thực hiện mới một lần rồi bỏ, thậm chí chưa thực hiện lần nào.
4) Đã hứa thì phải làm cho bằng được, bởi vậy đừng hứa trước những điều không dễ thực hiện. Chẳng hạn hứa rằng đến năm 2010 giáo viên có thể sống bằng lương, trong lúc đó lại bỏ việc phụ cấp chấm bài quá tiêu chuẩn...
5) Cần lắng nghe và hiểu rõ các ý kiến phản biện. Chẳng hạn vấn đề thi "2 trong 1", vấn đề chọn nhà giáo được học sinh yêu quý, vấn đề lương giáo viên...
Tôi đồng ý với tất cả các đề nghị trên, nhưng tâm đắc nhất là đề nghị cuối cùng. Lắng nghe, hiểu rõ (cả nội dung lẫn mục đích tốt đẹp của phản biện, không chụp mũ!), và quan trọng hơn nữa là nếu thấy đúng thì nên làm theo! Để giáo dục VN không còn tình trạng đụng đâu dở đó nữa.
Liệu có ai đang lắng nghe ý kiến phản biện này của tôi không?
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét