Thứ Năm, 14 tháng 6, 2012

Nói chuyện tiếng Anh (10): Dịch là phản, và present perfect luôn là "đã từng"?

Entry này tôi sẽ viết ngắn. Mục đích của nó là để đồng ý về tổng thể với bsngoc trong bài viết mới nhất của ông (?) trên blog bsngoc.wordpress.com rằng "dịch (đúng) là phản", và để phản bác chỉ một câu duy nhất mà bsngoc đã đưa ra để "bắt bẻ" bài dịch mà ông (?) cho là phản kia.

Dịch là phản, thì đúng rồi. Và ông Hồ Hải dịch sai nhiều tôi cũng đồng ý nốt, vì tôi đã đọc một vài bài dịch khác trên blog của ông ta với khá nhiều chỗ sai. Riêng bài "Hai trăm năm nghiên cứu ung thư" thì tôi không đọc vì tôi không quan tâm đến vấn đề này, và từ lâu cũng không đọc blog của ông Hồ Hải nữa.

Nhưng hôm nay khi ngồi đọc trên trang Ba Sàm thấy tựa bài viết "Dịch là phản - một bài dịch có quá nhiều sai sót" thì tôi đi theo đường dẫn và được đưa tới "nhà" của bsngoc, mới biết rằng đây là bài phê bình bản dịch của ông Hồ Hải. Đọc sơ sơ, tôi chú ý câu này của bsngoc:

3.- Câu “but prevention has been an elusive goal” mà dịch là “Tuy nhiên công tác phòng bệnh một mục tiêu khó khăn” là thể hiện sự hụt hẫng về tiếng Anh. Câu đó có nghĩa là “nhưng phòng bệnh từng là một mục tiêu khó đạt”.


Tôi không có nhận định gì về bất kỳ chỗ nào khác trong bài viết của bsngoc, nhưng theo tôi, riêng câu này thì ông Hồ Hải không sai (dù câu tiếng Việt chưa thực rõ), còn bsngoc mới là người nhầm lẫn. Nếu các bạn xem lại câu của ông Hồ Hải và câu sửa lại của bsngoc thì thấy chúng chỉ khác nhau ở một điểm duy nhất, nếu không kể những khác biệt về cách dùng từ (tuy nhiên/nhưng; công tác phòng bệnh/phòng bệnh; khó khăn/khó đạt), đó là cách dịch cụm từ "has been".

Cụm từ này (tôi đã in đậm để làm rõ) ông Hồ Hải dịch là "là", bsngoc dịch là "từng là". Bsngoc cho là ông Hồ Hải dịch như vậy là "thể hiện sự hụt hẫng về tiếng Anh". Nhưng có đúng như vậy không?

Trong tiếng Việt, "từng là" có nghĩa là trước đây thì như thế, nhưng ngày nay đã khác. Còn "has been", tức thì present perfect trong tiếng Anh, thì tùy theo ngữ cảnh, có lúc có nghĩa là "đã từng" (= trước thì thế, giờ thì khác) như bsngoc nói, nhưng cũng có lúc có nghĩa "vẫn là" (= trước đã thế, giờ vẫn thế).

Cập nhật 10:24 ngày 15/6:
Xin đưa 2 ví dụ để minh họa 2 ý nghĩa mà tôi đã nêu ở trên:

1. I've heard that song before. --> Tôi đã từng nghe bài hát đó rồi. (Đã xảy ra trong quá khứ, và chấm dứt rồi).

2. I've been a teacher since 1983. --> Tôi (vẫn) là giáo viên từ 1983 đến giờ. (Trước đây là giáo viên, đến giờ vẫn là giáo viên).

Nhìn vào trong bản gốc thì thấy câu mà bsngoc trích nằm trong đoạn này:


Cancer Prevention

No matter how easy cancer treatment may become, it is preferable to prevent cancer. But prevention has been an elusive goal. Figure 2illustrates three notable pathways to success, with discoveries of the connection between viruses and cancer, methods of chemoprevention, and the role of tobacco in cancer. When the cause of cancer is known, its prevention becomes a problem in modifying human behavior
[...]
To date, the historic goal of creating a cancer vaccine has been realized only for cancers that are caused by viral infections. Even when the causal virus has been identified, the elapsed time from discovery to prevention has been long.


Như vậy, bài viết nêu rõ ràng là cho đến nay, việc phòng ngừa [ung thư] vẫn là một điều khó khăn (well, "một mục tiêu khó đạt" như lời bsngoc). Nếu dịch như bsngoc là "từng là", thì phần còn lại của bài viết hẳn  phải nêu những phương cách phòng ngừa mà hiện nay người ta có thể áp dụng. Nhưng, như tôi trích dẫn ở trên (phần in nghiêng đậm) thì có thể thấy rõ việc phòng ngừa ung thư cho đến này vẫn còn khó khăn lắm, đúng là "an elusive goal". Nói tóm lại, câu trên cần phải dịch là "việc phòng ngừa vẫn là một mục tiêu khó đạt", chứ không thể dịch "phòng ngừa từng là một mục tiêu khó đạt".

Bản dịch của ông Hồ Hải (riêng cho câu này thôi) tuy không có chữ "vẫn" để cho thấy ông có chú ý đến thì "present perfect" nhưng thật ra lại đúng tinh thần của câu viết hơn, vì nó không làm cho người ta nghĩ rằng việc phòng ngừa ung thư ngày nay đã dễ dàng hơn.

Xin có vài lời trao đổi như trên, để cho mọi việc rõ ràng hơn.

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét